Γιάννης Δραγασάκης: Υπάρχει εναλλακτική οικονομική πολιτική

Ημερομηνία δημοσίευσης: 03/01/2010

-Η κυβέρνηση, αντί να περικόπτει μισθούς, πρέπει να περικόψει τις ανισότητες, τις αδικίες, τη φοροκλοπή, τη φοροδιαφυγή, που ανέρχεται στα 30 δισ. ετησίως, τα ρουσφέτια, τη σπατάλη, τον πλουτισμό εις βάρος των δημόσιων αγαθών και του δημόσιου συμφέροντος

-Οι κινήσεις της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ αντανακλούν την αδιέξοδη προσπάθεια της ηγεσίας του να συμβιβάσει τα ασυμβίβαστα. Η περικοπή μισθών, η αύξηση του ΦΠΑ και οι ιδιωτικοποιήσεις έχουν οδηγήσει τη Λετονία σε πλήρη οικονομική κατάρρευση, ενώ αντίστοιχη πολιτική απειλεί και την Ιρλανδία

-Στην ουσία η Ελλάδα έχει μπει σε μια φάση άτυπης επαναδιαπραγμάτευσης των όρων συμμετοχής της στην Ε.Ε.

-Το ασφαλιστικό ζήτημα δεν μπορεί πλέον να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο της τριμερούς χρηματοδότησης. Χρειάζεται μια νέα πηγή μη φορολογικών εσόδων

-Το μόνο που μένει ιδιωτικό στις τράπεζες είναι τα κριτήρια λειτουργίας τους και τα κέρδη. Σημαντικό βήμα η διαμόρφωση ενός δημοσίου πυλώνα με επίκεντρο την Εθνική Τράπεζα

-Η Ε.Ε. έπρεπε να προστατεύσει τα μέλη της με την έκδοση ευρωομολόγων και τη δημιουργία κοινών μηχανισμών δανεισμού και πρόσβασης στην παγκόσμια ρευστότητα

-Η πορεία του ΣΥΡΙΖΑ ανέδειξε προβλήματα και δυσκολίες που άλλες τις περιμέναμε και άλλες μας αιφνιδίασαν. Η άτακτη αναδίπλωση όμως δεν είναι λύση. Είναι μια οπισθοχώρηση, αφού οι αρχικές ανάγκες που μας οδήγησαν σε αυτό το εγχείρημα δεν εξαλείφθηκαν, αλλά μεγάλωσαν... Η προσέγγιση του στόχου πρέπει να επανασχεδιαστεί με βάση τις εμπειρίες, αλλά και τα νέα δεδομένα που η τρέχουσα δομική καπιταλιστική κρίση δημιουργεί

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΔΗΜΗΤΡΗ ΧΡΗΣΤΟΥ

Προσπαθώντας να υπογραμμίσω τα κύρια σημεία της συνέντευξης με τον Γιάννη Δραγασάκη για να γράψω τον πρόλογό της υπογράμμισα σχεδόν όλο το κείμενο. Η περιεκτικότητα ήταν εξαιρετικά συμπυκνωμένη και οι απαντήσεις η μια σημαντικότερη από την άλλη.

Υπάρχει στις σημερινές συνθήκες εναλλακτική οικονομική πολιτική; Η απάντηση είναι ξεκάθαρη: Υπάρχει. Αναδιανομή εισοδημάτων, αναθεώρηση και αξιοποίηση του ΕΣΠΑ, ενεργοποίηση αδρανών δυνάμεων και πόρων και το έλλειμμα μπορεί να πέσει άμεσα στο 5%-6% και ταυτόχρονα να χρηματοδοτηθούν πολιτικές απασχόλησης. Άλλωστε η διάχυτη φοροδιαφυγή εκτιμάται στα 30 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως! Οι προσπάθειες της κυβέρνησης είναι αδιέξοδες διότι προσπαθεί να συμβιβάσει τα ασυμβίβαστα. Ο Γιάννης Δραγασάκης επισημαίνει πως η χώρα έχει εισέλθει σε μια άτυπη επαναδιαπραγμάτευση των όρων συμμετοχής της στην Ε.Ε. Θεωρεί εξαιρετικά δύσκολο να αντέξει το ασφαλιστικό σύστημα αν η χρηματοδότησή του δεν αυξηθεί και έχει να προτείνει συγκεκριμένη λύση.

Και το μέλλον της αριστεράς, του ΣΥΡΙΖΑ; Η πορεία του ΣΥΡΙΖΑ -λέει- ανέδειξε κυρίως στο ηγετικό του επίπεδο προβλήματα και δυσκολίες που άλλες τις περιμέναμε και άλλες μας αιφνιδίασαν. Η άτακτη αναδίπλωση όμως δεν είναι λύση. Είναι μια οπισθοχώρηση, αφού οι ανάγκες που μας οδήγησαν σε αυτό το εγχείρημα δεν εξαλείφθηκαν, αλλά μεγάλωσαν.

Δεν αποτελεί επίσης διέξοδο μια αριστερά της ήσσονος προσπάθειας, που θέλει να επιβιώνει στη σκιά μιας γερασμένης σοσιαλδημοκρατίας ή στις αυταπάτες της αναμονής κάποιας απροσδιόριστης “κοινωνικής έκρηξης”. Η προσέγγιση του στόχου για την αριστερά πρέπει να επανασχεδιαστεί με βάση τις εμπειρίες και τα νέα δεδομένα.

* Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα αντιμετωπίζει οξύτατη και παρατεταμένη οικονομική κρίση που εκφράζεται στη δημοσιονομική της κατάσταση. Μπορεί να υπάρξει μείγμα οικονομικής πολιτικής ικανό να περιορίζει το έλλειμμα χωρίς να στραγγαλίζει όσες δυνατότητες ανάπτυξης έχουν απομείνει;

Βεβαίως και μπορεί. Με την αναδιανομή των εισοδημάτων, την αναθεώρηση και αξιοποίηση του ΕΣΠΑ, την ενεργοποίηση αδρανών δυνάμεων και πόρων, το έλλειμμα μπορεί να πέσει άμεσα στα επίπεδα του 5% - 6%, και ταυτόχρονα να χρηματοδοτηθούν πολιτικές απασχόλησης σε τομείς του κοινωνικού κράτους, των υποδομών, της αναβάθμισης του περιβάλλοντος, της εξοικονόμησης ενέργειας, της στήριξης παραγωγικών δραστηριοτήτων και νέων εξειδικεύσεων στη βιομηχανία, τη γεωργία, τις υπηρεσίες κ.λπ.

Βεβαίως, για να είναι η μείωση του ελλείμματος διατηρήσιμη, θα πρέπει η σταθεροποίηση της οικονομίας να συνοδεύεται από γενικότερες αλλαγές στο παραγωγικό πρότυπο και το μοντέλο διανομής και ανάπτυξης.

Ενδεικτικά αναφέρω ότι ο παρακρατούμενος ΦΠΑ, αυτός δηλαδή που πληρώνεται από τους καταναλωτές χωρίς να αποδίδεται από τις επιχειρήσεις, υπολογίζεται στα 4 δισ. ευρώ ετησίως. Η διάχυτη φοροδιαφυγή εκτιμάται στα 30 δισ. ευρώ ετησίως. Η σπατάλη και η διασπάθιση δημόσιων πόρων σε χρήσεις με ελάχιστη ή και αρνητική κοινωνική αποτελεσματικότητα, έχουν πάρει τεράστιες διαστάσεις.

Η κυβέρνηση, λοιπόν, αντί να περικόπτει τους μισθούς, πρέπει να «περικόψει» τις ανισότητες, τις αδικίες, τη φοροκλοπή, τη φοροδιαφυγή, τα ρουσφέτια, τη σπατάλη, τη διασπάθιση της δημόσιας περιουσίας, τον πλουτισμό εις βάρος των δημόσιων αγαθών και του δημόσιου συμφέροντος.

* Η κυβέρνηση συμπληρώνει τις 100 πρώτες μέρες στην εξουσία. Δίνει την εντύπωση πως δεν έχει αντιληφθεί το μέγεθος και τη συνθετότητα της κρίσης κυρίως ότι δεν έχει ιδέες για το πώς να την αντιμετωπίσει.

Νομίζω ότι η εντύπωση αυτή αντανακλά την αδιέξοδη προσπάθεια της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ να συμβιβάσει τα ασυμβίβαστα. Το συμβόλαιο, το οποίο δείχνει πρόθυμη να υπογράψει με τις «αγορές», δεν είναι απλώς διαφορετικό από τις όποιες προγραμματικές δεσμεύσεις του ΠΑΣΟΚ. Είναι αντίθετο με τις ανάγκες της κοινωνίας και των εργαζόμενων τάξεων. Η περικοπή των μισθών, η αύξηση του ΦΠΑ και οι ιδιωτικοποιήσεις έχουν οδηγήσει τη Λετονία σε πλήρη οικονομική κατάρρευση, ενώ η αντίστοιχη πολιτική απειλεί και την Ιρλανδία με μεγαλύτερη ύφεση και με χρεοκοπία των τραπεζών.

Όμως, ο κλοιός των πιέσεων υπέρ μιας τέτοιας πολιτικής δεν μπορεί να σπάσει με εξορκισμούς ή με παραπομπές στη «λαϊκή ετυμηγορία», αλλά με σαφείς εναλλακτικές πολιτικές, ρήξεις και ανατροπές με το σάπιο και διεφθαρμένο σύστημα και με κοινούς ενωτικούς κοινωνικούς αγώνες.

* Πρόσφατα δηλώσατε πως περισσότερο από το οικονομικό κομμάτι των απαιτήσεων των ξένων προς την ελληνική κυβέρνηση σας ανησυχούν οι κρυφές πολιτικές απαιτήσεις. Τι ακριβώς υποπτεύεστε;

Στην ουσία έχουμε μπει σε μια φάση άτυπης επαναδιαπραγμάτευσης των όρων συμμετοχής μας στην Ε.Ε.

Η κ. Μέρκελ έθεσε ήδη το ερώτημα ως προς τα όρια της λαϊκής κυριαρχίας και το δικαίωμα των εθνικών κοινοβουλίων και πρώτα - πρώτα του ελληνικού, να ψηφίζουν νόμους ή μέτρα που έρχονται σε αντίθεση με το Σύμφωνο Σταθερότητας. Επίσης διατυπώνονται προτάσεις που λένε ότι οι χώρες σε παρέκκλιση πρέπει να τιμωρούνται όχι μόνο με οικονομικές ποινές, αλλά και με στέρηση των πολιτικών τους δικαιωμάτων ως μελών των οργάνων της Ε.Ε.

Τέλος, ο γ.γ. του ΝΑΤΟ υποστήριξε πρόσφατα ότι οι ελληνοτουρκικές διαφορές υπονομεύουν την επιχειρησιακή ικανότητα του ΝΑΤΟ και ζητά να ασκηθούν πιέσεις για την επίλυσή τους, εννοείται προς τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ και όχι των δύο λαών.

Ο κλοιός λοιπόν θα γίνεται όλο και πιο ασφυκτικός αν δεν υπάρξει μια στρατηγική αντιμετώπισης αυτών των πιέσεων, μέσα από συμμαχίες με χώρες που θα αντιμετωπίζουν ανάλογες καταστάσεις, με σαφείς στόχους, με αξιοποίηση και του λαϊκού παράγοντα και βεβαίως με ένα πρόγραμμα που να απαντά στα υπαρκτά προβλήματα, τα οποία αποτελούν την αφετηρία ή το άλλοθι των πιέσεων.

* Αναφερθήκατε πρόσφατα στο ασφαλιστικό σύστημα τονίζοντας πως, χωρίς την έγκαιρη δημιουργία αποθεματικού, το σύστημα δεν θα μπορέσει να ανταποκριθεί σε αυτή και σε άλλες μελλοντικές υποχρεώσεις του. Ποια είναι τα βήματα που πρέπει να γίνουν;

Κατά τη γνώμη μου η ανάγκη αποθεματικού είναι μεγάλη και επείγουσα. Από το 2019, ίσως και νωρίτερα, ο αριθμός των ατόμων που θα βγαίνουν στη σύνταξη θα αυξηθεί απότομα.

Κατά την προσωπική μου άποψη το πρόβλημα αυτό δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί πλέον στο πλαίσιο της τριμερούς χρηματοδότησης (εργοδότες, εργαζόμενοι, κράτος). Χρειάζεται μια νέα πηγή μη φορολογικών εσόδων, αφού η όποια αύξηση φορολογίας και η όποια εξοικονόμηση πόρων θα απαιτηθούν για την κάλυψη των λειτουργικών ελλειμμάτων του συστήματος.

* Προτείνετε δηλαδή η χρηματοδότηση του συστήματος να γίνει τετραμερής από τριμερής; Ποια θα μπορούσε να είναι αυτή η τέταρτη πηγή;

Κατά τη γνώμη μου μια λύση θα ήταν κάθε επιχείρηση που λειτουργεί ή ιδρύεται στην Ελλάδα να εκχωρεί αυτόματα ένα μικρό μέρος του μετοχικού της κεφαλαίου, π.χ. το 5%, στο αποθεματικό ταμείο της κοινωνικής ασφάλισης με τη μορφή ενός τίτλου μη διαπραγματεύσιμου και μη μεταβιβάσιμου. Έτσι το αποθεματικό ταμείο θα είχε ετησίως έναν πόρο από τα μερίσματα, τον οποίο θα επένδυε κατά προτίμηση σε κρατικά ομόλογα.

Επίσης οι τίτλοι αυτοί θα είχαν μια αξία που θα αυξανόταν διαρκώς και αυτό θα βελτίωνε τη λεγόμενη καθαρή οικονομική θέση του δημοσίου, θα βελτίωνε δηλαδή την πιστοληπτική ικανότητα και άρα θα λειτουργούσε υπέρ της μείωσης ή της συγκράτησης των επιτοκίων. Η λύση επομένως αυτή απαντά ταυτόχρονα, τουλάχιστον έως ένα βαθμό, και στο ζήτημα των μελλοντικών υποχρεώσεων της κοινωνικής ασφάλισης και σ’ εκείνο του Δημόσιου χρέους και της πιστοληπτικής ικανότητας.

Βεβαίως, το θέμα αυτό όπως και άλλες ιδέες πρέπει να συζητηθούν.

* Το εγχώριο τραπεζικό σύστημα από μέρος της λύσης των προβλημάτων έχει μετατραπεί σε μέρος, και μάλιστα σοβαρό, του ίδιου του προβλήματος. Πόσο σημαντικός είναι τελικά ο ρυθμιστικός ρόλος μιας μεγάλης υπό κρατικό έλεγχο τράπεζας στη ρύθμιση της τρέχουσας τραπεζικής συμπεριφοράς;

Η κρίση ανέδειξε την ανάγκη κοινωνικοποίησης βασικών λειτουργιών του τραπεζικού συστήματος. Άλλωστε η κοινωνικοποίηση αυτή συντελείται ήδη στην πράξη, μπροστά στα μάτια μας: Η εγγύηση των καταθέσεων αναλαμβάνεται από το κράτος και όχι από τους μετόχους των τραπεζών. Τα προβληματικά δάνεια, οι ζημιές, τα χρέη των τραπεζών ουσιαστικά κοινωνικοποιούνται, επιβαρύνουν το κοινωνικό σύνολο και όχι τους μετόχους. Το μόνο που μένει ιδιωτικό στις τράπεζες είναι τα κριτήρια λειτουργίας τους και τα κέρδη. Γι’ αυτό και το ζητούμενο δεν είναι η καταστροφή των τραπεζών, όπως ζητούν ορισμένοι αναρχικοί, αλλά η κοινωνικοποίησή τους.

Στην περίπτωση της χώρας μας ένα σημαντικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση θα ήταν η διαμόρφωση ενός δημόσιου πυλώνα με επίκεντρο την Εθνική Τράπεζα. Βέβαια, για να έρθω στον πυρήνα του ερωτήματός σας, ο κρατικός έλεγχος από μόνος του δεν αρκεί, αφού αυτός δεν καθιστά αυτόματα την τράπεζα υπηρέτη της κοινωνίας, κοινωφελή οργανισμό. Όμως, αποτελεί μια προϋπόθεση γι’ αυτό, αν παράλληλα τα κριτήρια χρηματοδότησης εναρμονιστούν με τις ανάγκες της κοινωνίας και οι τράπεζες θωρακιστούν με θεσμούς κοινωνικής αξιολόγησης και ελέγχου για την αποτροπή κομματικών, πελατειακών και άλλων ιδιοτελών παρεμβάσεων.

* Η Ευρωπαϊκή Ένωση στάθηκε κατώτερη των περιστάσεων στη διαχείριση της κρίσης που αντιμετώπισαν όλα λίγο έως πολύ τα μέλη της. Τι θα μπορούσε να κάνει που δεν τόλμησε;

Παρόλο που οι αιτίες της κρίσης έχουν τις ρίζες τους στην κερδοσκοπική λογική και τις δομές του καπιταλισμού, πολλές από τις επιπτώσεις θα ήταν διαφορετικές αν η Ευρωπαϊκή Ένωση λειτουργούσε πράγματι ως δημοκρατική Ένωση μιας κοινωνικής Ευρώπης.

Η έκδοση π.χ. κοινών ευρωομολόγων και η δημιουργία κοινών μηχανισμών δανεισμού και πρόσβασης στην παγκόσμια ρευστότητα - με τις όποιες δικλίδες ασφαλείας - δεν θα βοηθούσε μόνο τις πιο αδύναμες οικονομίες της ευρωζώνης, αλλά θα ενίσχυε το ευρώ ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα και θα μείωνε το κόστος δανεισμού για όλους. Και όμως η δυνατότητα αυτή έχει ακυρωθεί από το δόγμα «κάθε χώρα μόνη της», δηλαδή «ο σώζων εαυτόν σωθήτω».

Τώρα, στη θέση της υποτίμησης των εθνικών νομισμάτων, που ήταν ένα από τα μέσα πολιτικής σε περιόδους κρίσης, προωθούν την ιδέα της λεγόμενης «εσωτερικής υποτίμησης», δηλαδή της υποτίμησης των εθνικών μισθών και της περικοπής των κοινωνικών δαπανών, γεγονός που θα αυξήσει ακόμη περισσότερο τις αποκλίσεις και τις αποσυνθετικές τάσεις στο εσωτερικό της Ε.Ε.

Η Ε.Ε., επομένως, είτε θα μεταρρυθμιστεί είτε θα αντιμετωπίσει τον κίνδυνο μεγαλύτερης εσωτερικής αποδιάρθρωσης. Και το πρώτο πράγμα που πρέπει να αλλάξει είναι το λεγόμενο Σύμφωνο Σταθερότητας.

* Οι δύο εκλογικές αναμετρήσεις το 2009, εκτός από τη γενικότερη πολιτική κρίση, ανέδειξαν και την κρίση στην αριστερά και ειδικότερα στον ΣΥΡΙΖΑ. Ποια βήματα απαιτούνται ώστε η σύγχρονη αριστερά να απευθυνθεί φερέγγυα στην κοινωνία και να εκφράσει πολύ περισσότερους πολίτες και ευρύτερα κοινωνικά στρώματα από όσους και όσα εκφράζει σήμερα;

Η πορεία του ΣΥΡΙΖΑ ανέδειξε, κυρίως στο ηγετικό του επίπεδο, προβλήματα και δυσκολίες, που άλλες τις περιμέναμε και άλλες μας αιφνιδίασαν. Η άτακτη αναδίπλωση όμως δεν είναι λύση. Είναι μια οπισθοχώρηση, αφού οι αρχικές ανάγκες που μας οδήγησαν σ’ αυτό το εγχείρημα δεν εξαλείφθηκαν, αλλά μεγάλωσαν. Δεν αποτελεί επίσης διέξοδο μια αριστερά της ήσσονος θεωρητικής, ιδεολογικής ή προγραμματικής προσπάθειας, που θέλει να επιβιώνει στη σκιά μιας γερασμένης σοσιαλδημοκρατίας ή στις αυταπάτες της αναμονής κάποιας απροσδιόριστης «κοινωνικής έκρηξης».

Ο αφετηριακός μας στόχος για μια Αριστερά προγραμματική και κινηματική, που θα υπερβαίνει ταυτόχρονα και τα σοσιαλδημοκρατικά και τα αυταρχικά αριστερά πρότυπα, παραμένει επίκαιρος. Η προσέγγιση όμως του στόχου αυτού πρέπει να επανασχεδιαστεί με βάση τις εμπειρίες αλλά και τα νέα δεδομένα που η τρέχουσα δομική καπιταλιστική κρίση δημιουργεί.